Рыхтуемся да пазакласнага чытання

Алена Масла

Цудадзейныя лекі

Жылі-былі вельмі хваравітыя брацік і сястрычка — Стах і Міхалінка. Чаго толькі бацькі не рабілі дзеля здароўя сваіх дзетак: і на цёплае мора вазілі, і вітамінамі кармілі, і загартоўвалі — нічога ім не дапамагала. Варта было ветрыку дыхнуць на дзетак — і пачыналі яны кашляць, тэмпературыць... З ног збіліся мама і тата, шукаючы ратунку ад хвароб, але ўсе іх старанні былі марнымі.
А трэба дадаць, што дзеткі былі нядружныя. Не паб’юцца, дык пасварацца. Не пасварацца, дык паб’юцца. Пра такіх кажуць: жывуць як кот з сабакам.
Гэта вельмі засмучала бацькоў, і яны не раз казалі дзецям: «Такія вы кволыя, а сілы свае не беражаце, усе на сваркі пускаеце. Глядзіце, даскачыцеся, забярэ вас да сябе на службу баба Сварабабка».
Звязацца са Сварабабкай — жыццё загубіць. На тухлым балоце жыць, пад пнём начаваць, жаб і вужоў на абед спажываць. А да людзей выходзіць толькі дзеля таго, каб нешта дрэннае абцяпаць.
Але дзеці не слухалі таго, што ім кажуць бацькі, і заўзята крыўдзілі адзін другога.
І вось аднойчы, калі яны ў каторы раз пабіліся нізашто, акно з грукатам расчынілася і ў пакой увалілася брыдкая істота з кудлатымі валасамі, адвіслай губой, пранырлівымі злос-нымі вачыма і вялізнымі кулакамі. Вопратка на ёй была па-дранай, а за плячыма матлялася торба.
Дзеці зашыліся ў куток і спалохана ўзіраліся на страшную госцю. Яна ж па-гаспадарску развалілася ў крэсле.
— Папаліся, забіякі, нявыхаваныя абзывакі! — хрыпата прамовіла яна пасля нядоўгага маўчання і вышчарылася.— Вы такія благія брацік і сястрычка, што сярод мноства неслухаў —самыя мае любімыя ўнукі!
У Стаха і Міхалінкі, якія ніколі за словам у кішэню не лезлі, мову адняло. Здагадаліся яны, што перад імі сама Сварабабка.
А яна дастала з кішэні зашмальцаваны нататнік, пагартала яго і пачала пералічваць:
— На вашым рахунку якраз столькі, колькі патрэбна для службы ў мяне, сінякоў ад боек, больш нормы пралітых слёз і пад завязку скаргаў адзін на другога...
— Мы і не думалі вам служыць,— паспрабаваў запярэ-
чыць Стах.
— Мы сварыліся жартам! — падтрымала Стаха Міхалінка.
— «Не думалі»! «Жартам»! — перадражніла іх Сварабабка.— Сваё здароўе вы даўно ўжо пускаеце на маё ўтрыманне. Цяпер засталося толькі афіцыйна залічыць вас у сваю світу.
Стах з Міхалінкай заплакалі: шчырасць Сварабабкі падалася ім жахлівай.
Яна ж, не зважаючы на дзіцячыя слёзы, працягвала:
— Будзеце цяпер за мной хадзіць, плёткі разносіць, падманваць, нос не ў свае справы торкаць — адным словам, дапамагаць людзей сварыць.
Пасля Сварабабка зняла з плячэй торбу і паставіла яе на падлогу.
— Засталося адну фармальнасць зладзіць. У гэтай торбе сабраныя ўсе вашы добрыя словы. Нямнога іх, але давялося пабегаць, на іх палюючы.
Пасля яна па-змоўніцку падміргнула дзецям і засыкала:
— Зараз я выпушчу з торбы слоўцы, а вы іх... знішчыце!
Угледзеўшы жах на дзіцячых тварах, запэўніла:
— Гэта зусім проста! Трэба толькі на кожнае добрае слова сказаць адну з мянушак і абзыванак, якімі вы карыстаецеся штодзень.
І Сварабабка стала абяцаць дзецям розныя выгоды:
— Пяройдзеце ў маё вечнае падпарадкаванне — цукеркамі асыплю, дазволю ад світанку да позняй ночы ад тэлевізара не адыходзіцца, а ля камп’ютэра — начаваць!
Сварабабка нездарма не скупілася на абяцанкі. Не мела яна ўлады над добрымі словамі і сама іх знішчыць не магла. А калі хоць адно добрае слоўца ў чалавека за душой ёсць, не зусім ён прапашчы.
Таму хоць і казырылася Сварабабка, але пабойвалася, што Стах з Міхалінкай яе не паслухаюцца. Ці, яшчэ горш, прабачэння адзін у другога папросяць — тады і канец яе панаванню можа стацца!.. Але гэта кабета зубы з’ела на мярзотных учынках. І таму нічым сваіх апасенняў не выдала. Яна тупнула нагой на сплаканых дзяцей:
— Досыць румзаць! Толькі падумайце: зусім хутка вы прафесійна зоймецеся тым, за што вас штодня ўшчуваюць бацькі. І яшчэ плату атрымаеце!
І Сварабабка развязала мех.
З яго, распраўляючы белыя крылцы і апраўляючы лёгкія сукенкі, сталі вылятаць істоты, падобныя на малюсенькіх анёлачкаў. Яны весела віталіся і лагодна перамаўляліся паміж сабой.
Сварабабка гідліва скрывілася і крыкнула дзецям:
— Я падганю да вас гэтых лагодненькіх, а вы абзывайце іх, не саромцеся!
І яна замахнулася на анёлачкаў бізуном.
Дзеці загаласілі наўзрыд, але гэта ўжо былі не слёзы злосці або крыўды. Слёзы пакаяння цяклі з іх вачэй. Мала было ў іх добрых слоўцаў, але і яны напомнілі дзецям пра светлыя хвіліны сяброўства... Як яны разам кніжкі чыталі. Як падарункі на святы майстравалі. Як дапамагалі маме пірагі пячы...
А добрыя слоўцы, якіх падганяла бізуном Сварабабка, шапталі: «Дзякуй! Зрабі ласку! Пагуляем разам...»
— Хутчэй кажыце што-небудзь благое — ці я ператвару вас у друз! — засыкала на Стаха і Міхалінку Сварабабка.
Але дзеці кінуліся насустрач адзін другому.
— Міхалінка, родненькая, даруй! Ніколі больш я цябе не пакрыўджу! — крыкнуў Стах.
— І ты мне даруй, брацік!!!
Варта было дзецям вымавіць чароўныя словы, як Сварабабку нібы вадой размыла. А вакол віліся, радасна смеючыся, добрыя слоўцы. Іх пабольшала, як толькі дзеці папрасілі адзін у другога прабачэння. Анёлачкамі кружылі яны ў паветры і паўтаралі:
— Не сварыцеся! Беражыце адзін другога! Тады нас стане многа-многа і Сварабабка не адважыцца прыйсці да вас!
Добрыя слоўцы, махаючы на расстанне, станавіліся нябачнымі. Але іх лагодныя галасы доўга чуліся дзецям.
— Якія яны прыгожыя! — першай сказала Міхалінка.— Я так хачу быць падобнай да іх!
Дзеці радасна засмяяліся, узяліся за рукі і разам пабеглі гуляць на двор...
З той пары за вярсту абыходзіць браціка і сястрычку Сварабабка — нечым ёй каля іх пажывіцца, не трацяць яны на яе больш сваіх сіл. Перасталі дзеткі хварэць. Павесялелі іх мама і тата. І калі знаёмыя пытаюцца рэцэпт цудадзейных лекаў, Стах і Міхалінка шчыра адказваюць:
— Ніякіх цудаў! Проста мы навучыліся сябраваць!

Яўген Мартыновіч

ЯК СЯБРЫ ДАПАМАГАЛІ ПЫХУ

Жыў-быў у лесе маленькі і вельмі сімпатычны вожык Пых. Любіў ён сустракаць уранку праменьчыкі сонца, а за дзень паспяваў зрабіць шмат добрых спраў: расчышчаў сцяжынкі, каб іншым насельнікам лесу было зручна хадзіць, рыхтаваў запасы на зіму… Так і працаваў Пых ад ранку да позняга вечара.
Аднойчы вожык сустрэў свайго даўняга сябра Зайку. Не любіў Пых скардзіцца, але гэтым разам не вытрымаў:
– Пых-пых-пых, як жа я запыхаўся! – прамовіў ён. – Колькі ні прыбіраю ў лесе, а ўсё адно працы шмат застаецца. Я хачу зрабіць наш лес чыстым.
– Адпачні хоць трошкі, палюбуйся чароўнай вясной, – адказаў яму Зайка.
– Няма калі мне любавацца, яшчэ столькі ўсяго зрабіць трэба, – уздыхнуў Пых.
– Як ведаеш, – паціснуў плечыкамі Зайка і пабег далей. А вожык далей расчышчаў маліннік.
Вярнуўшыся ўвечары дадому, Пых адчуў такую стому, што адразу ж прылёг на ложак і заснуў. Але на наступны дзень лягчэй яму не стала: зусім расхварэўся Пых. Першым пра тое даведаўся Зайка:
– Што з табой, Пых? Чаму ты яшчэ ў ложку? – занепакоіўся сябар.
– Ды вось, захварэў я, – прашаптаў вожык.
– Адпачывай, не хвалюйся, хутка я вярнуся, – прамовіў Зайка, выбягаючы з вожыкавай хаткі.
Праз нейкі час да хаткі Пыха было не падступіцца: да хворага стаяла цэлая чарга звяроў, якія хацелі дапамагчы сябру. Мядзведзь прынёс вожыку ліпавага мёду, вавёрачкі – арэхаў і рознага насення, Зайка запарваў малінавую гарбату, а бурундучкі папраўлялі стрэшку ягонай хаткі. Усе стараліся дапамагчы Пыху.
– Дзякуй вам, сябры! Як жа я рады, што вы не забылі пра мяне ў цяжкую хвіліну! – усміхнуўся расчулены вожык.
– Пых, пакуль ты папраўляешся, мы ўсе будзем прыбіраць лес.
Неўзабаве вожык Пых ачуняў, але сябры ўжо ніколі не пакідалі яго аднаго. З таго часу звяры працуюць у лесе разам, робяць яго яшчэ больш чыстым і прыгожым.